حمل و نقل دریایی چگونه انجام می شود؟ مزایا و معایب آن را بشناسید

حمل و نقل دریایی، یکی از اصلی‌ترین روش‌های جابجایی کالا در سطح بین‌المللی است که از کشتی‌های باربری برای انتقال حجم بالای محموله‌ها استفاده می‌کند. این روش با هزینه کمتر و ظرفیت بیشتر نسبت به حمل و نقل هوایی، نقش مهمی در تجارت جهانی ایفا می‌کند.

فهرست محتوا:
روش های حمل و نقل دریایی به چه صورت است؟
مزایای حمل و نقل دریایی
معایب حمل و نقل دریایی
با انواع حمل و نقل دریایی بیشتر آشنا شوید
چالش های حمل و نقل دریایی 
سخن پایانی

حمل و نقل دریایی به نوعی راه ارتباطی اطلاق می شود که کالاها یا افراد را از طریق مسیرهای دریایی از نقطه ای به نقطه دیگر می برد. در برخی موارد حمل و نقل دریایی می تواند شامل فعالیت های قبل و بعد از این فرآیند نیز باشد. امروزه، بازرگانی دریایی اصلی ترین راهکار جابجایی برای انتقال مواد خام (مانند نفت، زغال سنگ، غلات و...) در مسافت های طولانی است.
بشر قرن های متمادی از آبراه ها برای حمل و نقل کالا و مردم استفاده کرده‌است. به این ترتیب، حمل و نقل دریایی تکامل خود را مدیون توسعه تجارت بین المللی و مبادله روزافزون کالا بین کشورهاست. حمل و نقل دریایی بین المللی در میان کشورهای گوناگون انجام می شود، اما هر کشوری که دارای بنادر و دریاها باشد می تواند راه های ارتباطی دریایی داخلی را نیز برای خود تعریف نماید. در این مقاله نگاهی عمیق تر به تعاریف، مزایا و معایب، انواع ویژگی های خاص لجستیک دریایی می اندازیم. 

روش های حمل و نقل دریایی به چه صورت است؟

کلیه فرآیندهای حمل و نقل دریایی معمولا در چارچوب یکی از این دو روش اصلی انجام می شود: حمل و نقل پاسخگوی تقاضا (که در اصطلاحات حمل و نقل دریایی به آن ترمپ نیز می گویند) و حمل و نقل خطی. 
در روش اول، زمانی که یک صادرکننده قصد جابجایی کالاهای خود را دارد درخواست خود را به کشتی هایی که در کوتاه ترین زمان در دسترس هستند ارائه می دهد. این کشتی ها از برنامه یا مسیر دقیقی پیروی نمی کنند و قادرند کالاها را در هر بندری بارگیری یا تخلیه نمایند. در روش دوم، صادرکننده درخواست خود را با یک برنامه سفر مشخص و بنادر از پیش تعیین‌شده به سازمان حمل و نقل دریایی ارائه می دهد و با دیگر صادرکنندگان همکاری می نماید. 

تاریخچه و دلیل استفاده از کانتینر در ترانزیت دریایی
تولید کانتینرهای حمل و نقل دریایی در اواسط دهه 1960 به توسعه این صنعت شتاب بخشید. کانتینرها که در ابعاد استاندارد تولید می گردند، بر روی همدیگر انباشته می شوند. بازرگانان می توانند انواع کالاها را به روشی بسیار آسان درون این کانتینرها جای دهند. کانتینرها مزایای دیگری نیز دارند؛ از جمله اینکه خطر آسیب، شکستگی و سرقت کالا را محدود می کنند (زیرا کالاها از بیرون قابل مشاهده نیستند). بنابراین در تامین امنیت بار اثر مهمی دارند. همچنین استفاده از این کانتینرها هزینه های حمل و نقل دریایی را به طرز چشمگیری کاهش می دهد که شامل کاهش هزینه های ذخیره سازی و نظارت بر محصول است. 

چه کسانی دست اندرکار مدیریت حمل و نقل دریایی بین المللی هستند؟
حمل و نقل دریایی تعداد زیادی از متخصصان در حوزه های گوناگون را به کار می گیرد. پیشبرد صحیح نقل و انتقالات کالا از طریق دریاها و اقیانوس ها نیازمند مشارکت طیف وسیعی از افراد به شرح زیر است: 
•    سازمان ها و افرادی که کشتی های باربری را در اختیار دارند
•    نمایندگی های حمل و نقل واقع در بنادر مختلف در سراسر دنیا
•    فروشندگان تخصصی که لوازم و تجهیزات برای کشتی ها و قایق ها را فراهم می کنند
•    کارگزاران که مراحل حمل و نقل دریایی را بر عهده دارند
•    پلیس های دریایی که از رعایت قوانین و مقررات حمل و نقل دریایی توسط کشتی ها اطمینان حاصل می نمایند. 

مزایای حمل و نقل دریایی 

امروزه حمل و نقل دریایی از پرطرفدارترین و مهم ترین روش های انتقال کالا به شمار می رود. این یک امر تصادفی نیست بلکه دلایل متعددی دارد که از جمله آنها می توانیم به موارد زیر اشاره کنیم:
•    ظرفیت کشتی های کارگو و سایر کشتی های انتقال بار در مقایسه با سایر کانال های انتقال کالا بسیار زیاد است. بنابراین بازرگانان می توانند چند صد تن کالا را تنها توسط یک کشتی از نقطه ای به نقطه دیگر دنیا جا به جا نمایند.
•    حمل و نقل دریایی به طور دائم فعالیت دارد. برخلاف سایر روش های حمل و نقل، ترافیک دریایی معمولا با مشکل خاصی مواجه نمی شود و می تواند بی وقفه ادامه یابد. 
•    حمل و نقل دریایی تطبیق پذیری بالایی دارد. به این معنا که تنوع کالاهایی که میتوان از طریق حمل و نقل دریایی صادر و وارد کرد بالاست. تقریبا هیچ کالایی وجود ندارد که نتوان آن را مشمول قوانین حمل و نقل دریایی کالا دانست. 
•    تجارت بین الملل و حمل و نقل دریایی قادر است میلیون ها کالا را با هزینه بسیار پایین در مسیرهای میان قاره ای حمل کند. هزینه حمل و نقل دریایی 4 تا 6 برابر کمتر از حمل و نقل هوایی است.
•    مدیریت حمل و نقل دریایی بین قاره ای از اصل رقابت آزاد برخوردار است که تنوع عرضه خدمت را در آن بیشتر می کند. 
•    قراردادهای حمل و نقل دریایی تحت سیاست ها و پروتکل های امنیتی سختگیرانه قرار دارند. تلفات بار در اثر حوادث هر ساله کاهش می یابد و ضررهای واردشده توسط بیمه های حمل و نقل دریایی تحت پوشش قرار می گیرند. 
همه این دلایل در کنار کارایی بیشتر و احترام به محیط زیست، لجستیک دریایی را به یکی از اولین گزینه ها برای حمل و نقل کالا تبدیل می کند.

معایب حمل و نقل دریایی 

با اینکه جابجایی کالا به روش حمل و نقل بین المللی دریایی مزایای بی شماری دارد و جزو روش های محبوب تجارت بین الملل است. اما هنوز می توانیم به برخی از معایب آن اشاره کنیم. از جمله:
•    حمل و نقل دریایی نسبت به سایر روش های انتقال کالا یک روش کم سرعت است. سرعت کشتی های باربری معمولا از 30 الی 50 کیلومتر بر ساعت تجاوز نمی کند. بنابراین نسبت به کانال های جاده ای یا هوایی انتقال کالا، زمان تحویل بسیار طولانی تری دارد. 
•    ایجاد تاخیر در اثر آب و هوای بد، فرآیندهای خدمات گمرکی پیچیده و پیگیری نسبتا دشوار کالاها از محدودیت های استفاده از حمل و نقل دریایی است. 

با انواع حمل و نقل دریایی بیشتر آشنا شوید 

سازمان ها و شرکت های فعال در بخش ترانزیت دریایی معمولا ناوگان مجهزی دارند که جابجایی انواع کالا را پوشش می دهد. روش های حمل و نقل دریایی برای تجارت و بازرگانی بین المللی شامل موارد زیر است:
•    کشتی های باربری (کارگو) چند منظوره: بیشترین کاربرد این نوع کشتی برای حمل و نقل محموله خشک است و مجهز به جرثقیل مخصوص برای بارگیری و تخلیه کالاست.
•    حامل های کانتینری: رایج ترین نوع کشتی هستند که برای حمل و نقل کالا منظور می شوند. سازماندهی به وسیله کانتینرها امکان کنترل بهتر و حجم زیاد محموله را فراهم می کند.
•    کشتی های حمل انبوه کالا: این کشتی ها برای حمل و نقل دریایی محموله ‌های فله (مانند مواد معدنی، کود و...) استفاده می ‌شوند.
•    کشتی یخچال دار: همانطور که از نام آن پیداست، فضاهای باری این کشتی دارای قابلیت تبرید هستند که آن را برای حمل و نقل مواد غذایی فاسد شدنی مناسب می سازد. سرعت این شناورها از سایر شناورها بیشتر و معمولا به رنگ سفید (برای جلوگیری از گرمای بیش از حد) است. 
•    قایق های حامل مسطح (بارج)
•    حامل های سوخت
•    حامل های شیمیایی
نوع محموله، ابعاد و استانداردهای حمل و نقل دریایی برای هر نوع کالا و مجوزهای بازرگانی مشخص کننده نوع ترانزیت مورد نیاز است. 

چالش های حمل و نقل دریایی

لازم به ذکر است در چند سال اخیر افزایش ظرفیت کشتی های باربری دیگر موضوعی چندان درخور توجه نیست. شرکت های کشتیرانی در تکمیل ظرفیت کشتی های خود و نیز دسترسی به بنادر تجاری مختلف در سراسر جهان با مشکلاتی مواجه هستند. 

حقایق جالب در مورد تجارت از طریق دریا
لجستیک حمل و نقل دریایی به تنهایی بین 80 تا 90 درصد از کل تجارت کالا در سراسر جهان را تشکیل می دهد که رقم بسیار بالایی است و اهمیت بالای این صنعت را نشان می دهد. برای مثال، ناوگان کشتیرانی فرانسه 230 کشتی حمل و نقل (کالا و انسان) دارد که تحت پرچم این کشور دریانوردی می کنند. وزن کالاهای انتقالی از بندرهای حمل و نقل دریایی این کشور بیش از 360 میلیون تن است. جالب است که بدانید حمل و نقل دریایی همچنین مسئول حدود 3 درصد از انتشار دی اکسید کربن در جهان است.

آشنایی با سازمان حمل و نقل دریایی ایران
سازمان کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران از سال 1346 آغاز به کار نموده است و در حال حاضر با برخورداری از چندین شناور اقیانوس پیمای پیشرفته، مسیرهای بین المللی ترانزیت کالا را تحت پوشش قرار می دهد. در ایران 5800 کیلومتر مرز ساحلی وجود دارد که چندین استان و جزیره را شامل می شود. همچنین ناوگان حمل و نقل دریایی ایران عهده دار بیش از 85 درصد از انتقالات بین المللی ایران است.
بهره گیری صحیح از این مرز ساحلی طولانی و ظرفیت بندرهای ایران در رشد اقتصادی بخش صادرات و واردات کشور نقش مهمی ایفا می کند. بنابراین توجه به توسعه این ظرفیت ها، بهبود زیرساخت های کشتیرانی ایران و افزایش شمار کشتی های فعال در خطوط حمل و نقل دریایی ایران از مهم ترین اقداماتی است که باید در دستور کار قرار بگیرد. 

سخن پایانی

حمل و نقل همیشه یک بازیگر کلیدی در ارتباطات بین المللی بوده‌است. در سال های اخیر تقاضا برای استفاده از حمل و نقل دریایی به دلیل ظهور فناوری های جدید در این زمینه رشد قابل توجهی را نشان می دهد. بنابراین این شیوه انتقال کالا به انتخاب اول صادرکنندگان تبدیل شده‌است. از مهم ترین مزایای لجستیک دریایی نسبت به سایر گزینه ها می توانیم به مقرون به صرفه بودن آن اشاره کنیم. این موضوع و بسیاری از مزایای دیگر موجب می شود تا افق توسعه ترانزیت بین المللی از طریق آب های آزاد همواره در حال گسترش باشد.