کلان داده و داده کاوی در تحلیل و توسعه کسب و کار چه نقشی دارند؟

داده‌کاوی فرآیند استخراج الگوها و دانش مفید از مجموعه داده‌های بزرگ است. با استفاده از تکنیک‌های آماری، یادگیری ماشین و تحلیل داده، داده‌کاوی به کسب و کارها کمک می‌کند تا تصمیم‌گیری‌های بهتری انجام دهند، روندها را پیش‌بینی کنند و کارایی عملیاتی را بهبود بخشند.

فهرست محتوا:

داده کاوی چیست و چه کاربردی دارد؟ 
فواید داده کاوی در کسب و کار
در چه بخش‌هایی از کسب و کار می‌توان از داده کاوی استفاده کرد؟ 
کاربرد داده کاوی در تصمیم گیری‌های تجاری
کلان داده و نقش آن در توسعه کسب و کار
انواع کلان داده 
کاربرد کلان داده‌ها در کسب و کار
مهمترین ویژگی‌های کلان داده‌ها
جمع‌بندی

 

داده کاوی و کلان داده‌ها اگرچه کلماتی هستند که اخیرا بسیار شنیده می‌شوند اما به لحاظ مفهومی دارای قدمتی بسیار طولانی هستند. انسان از ابتدا به دنبال دستیابی اطلاعات در هر رخداد و مسئله‌ای بوده است که به مرور زمان و در طول تاریخ با پیشرفت و توسعه تمدن بشری این امکان فراهم شده و در عصر حاضر و پیدایش دستگاه‌های تکنولوژیک این مفاهیم معنای واقعی خود را یافته اند. تحلیل و توسعه کسب و کار تنها با بررسی داده‌ها (داده کاوی) و دستیابی به یک بانک اطلاعاتی جامع (کلان داده) امکان‌پذیر است و این مهمترین دلیل ضرورت استفاده از کلان داده‌ها و داده کاوی در کسب و کار است. ما در این مقاله به شکلی جامع و کامل به موضوع کلان داده و داده کاوی و نقش آن در تحلیل و توسعه کسب و کار خواهیم پرداخت. 

داده کاوی چیست و چه کاربردی دارد؟ 

در حالت کلی منظور از داده (data) اطلاعات است. بنابراین داده کاوی (data mining) فرآیندی است که در آن حجم زیادی از داده‌های آماری مرتبط با یک کسب و کار یا هر موضوع دیگری مورد بررسی و کاوش قرار می‌گیرد. به فرآیند استفاده از داده کاوی به کمک ابزارها و برنامه‌های کاربردی برای آنالیز کردن اطلاعات داخلی و خارجی سازمان اصطلاحا هوش تجاری (business intelligence) یا BI گفته می‌شود. بنابراین استفاده از داده کاوی می‌تواند در هر زمان و با هر روشی به توسعه کسب و کار، کاهش خطرات و ریسک‌های موجود و کشف فرصت‌های تازه کمک کند. 

فواید داده کاوی در کسب و کار

در هر کسب و کاری برای توسعه و یا کاهش ریسک‌های احتمالی نیاز است که اطلاعاتی مورد بررسی قرار گیرند. در واقع با استفاده از داده کاوی، می‌توان انواع داده را به کمک نرم افزارها و ابزارهای داده کاوی مورد آنالیز قرار داد و با به کارگیری نتایج و یافته‌های به دست آمده، آینده کسب و کار را پیش بینی کرده و تأثیرات مهمی روی بخش‌های مختلف آن داشت. 
در گذشته زمانه زیادی صرف پاسخگویی به سوالات حوزه کسب و کار و آنالیز اطلاعات مربوط به آن‌ها می‌شود اما امروزه با کمک انواع تکنیک‌های آماری، الگوریتم‌های آنالیز وو مدل‌سازی داده ها، انواع تحلیل داده در کوتاه‌ترین زمان ممکن صورت می‌گیرد و این مسئله می‌تواند مهمترین کاربرد داده کاوی در کسب و کارهای مختلف باشد. 
منظور از داده کاوی در کسب و کار فرآیند آنالیز حجم وسیعی از اطلاعات با هدف کشف گرایش‌های رایج و الگوهای تکرار شونده در هر بخش از کسب و کار است. 

در چه بخش‌هایی از کسب و کار می‌توان از داده کاوی استفاده کرد؟ 

استفاده از داده کاوی یا آنالیز داده ها، در هر بخش از کسب و کار که ذخیره‌سازی داده‌ها صورت می‌گیرد امکان‌پذیر است. در واقع داده کاوی در بخش‌های مختلف تحقیقات بازار از جمله فروش، بازاریابی، توسعه محصول، ارتباط با مشتریان و… کاربرد دارد. داده کاوی کمک می‌کند تا علاقمندی مشتریان شناسایی شده، رفتار خرید آن‌ها مورد بررسی قرار گیرد و کالاهای محبوب مشتریان شناسایی شود. 
همچنین می‌توان به کمک داده کاوی موارد تقلب و تخلف و اسپم‌ها را به راحتی تشخیص داده و از شکل گیری آن‌ها جلوگیری کرد. به کمک داده کاوی می‌توان در صورت نیاز الگوها و روابط معمول را در کسب و کار تغییر داد و بزرگترین گام‌ها را در راه توسعه و افزایش درآمد برداشت. 
وقتی در یک کسب و کار از داده کاوی به صورت صحیح استفاده می‌شود، پیش بینی آینده کسب و کار به راحتی میسر خواهد بود، اشتباهات و ریسک‌ها نمایان می‌شوند و همچنین نقاط قوت و ضعف هر بخش به خوبی مشخص است، به این ترتیب یک کسب و کار به کمک داده کاوی می‌تواند به راحتی رقبای خود را در عرصه مرتبط با کسب و کار پشت سر بگذارد. در واقع شناخت بیشتر مشتریان و ارائه استراتژی‌های بازاریابی موثر تر، افزایش فروش و درآمد، کاهش هزینه‌های اضافی و در یک کلمه هوشمندسازی کسب و کار از جمله فواید و کاربردهایی است که داده کاوی در کسب و کار به همراه دارد. 

کاربرد داده کاوی در تصمیم گیری‌های تجاری

همانطور که در بخش‌های قبلی اشاره کردیم منظور از داده کاوی فرآیند استخراج مقادیر زیادی از انواع داده‌ها و تجزیه و تحلیل آن‌ها از زوایای مختلف و تبدیل آن‌ها به الگوهای مناسب است که کمک می‌کند تا اطلاعات صاحبان کسب و کار در بخش‌های مربوطه بیشتر شده و به کمک آن اقدام به بهبود روند مدیریت، عملیات سازمانی، کاهش هزینه ها، افزایش درآمد و تصمیم گیرهای کلان در حوزه تجارت می‌کنند. 
داده کاوی در کسب و کار بستگی به نوع فعالیت و تجارت آن کسب و کار خواهد داشت مثلا در حوزه فروشگاهی اطلاعاتی چون شناخت مشتریان، بررسی عادات خرید، تجزیه و تحلیل‌های مالی، ارزیابی بازاریابی و… کمک کننده خواهد بود. استفاده از داده‌های آماری و آنالیز صحیح آن‌ها کمک می‌کند تا عملیات کسب و کار ساده‌سازی شده و با تهیه برنامه‌های تولید، فروش و بازاریابی موثر بر اساس اطلاعات آماری، افزایش درآمد و سود حاصل از فروش ممکن شود. 

کلان داده و نقش آن در توسعه کسب و کار

کلان داده (Big Data) به اطلاعاتی اطلاق می‌شود که دارای حجم زیادی است و به مرور زمان نیز بر حجم آن‌ها افزوده شده و پیچیده‌تر می‌شوند. استفاده از ابزارهاش هوشمند ذخیره و پردازش داده‌ها در جمع آوری و تحلیل چنین داده‌هایی بیشترین کارایی را دارند. کلان داده‌ها عموما دارای تنوع بسیار زیادی هستند و حجم آن‌ها به سرعت و با گذشت زمان افزایش می‌یابد. برای انواع کلان داده‌ها می‌توان دسته‌بندی مختلفی را در نظر گرفت. 

انواع کلان داده 

کلان داده‌ها می‌توانند به سه گروه اصلی ساختارمند و بدون ساختار و نیمه ساختاریافته تقسیم شوند. معمولا انواع کلان داده برای به دست آوردن آگاهی و بینش در مورد کسب و کار مورد تحلیل و بررسی قرار می‌دهند. داشتن بینش صحیح در مورد کسب و کار منجر به بهبود تصمیم گیری‌ها و ایجاد اعتماد به نفس در اقدامات موثر در توسعه و پیشرفت کسب و کار خواهد شد. 
•    داده‌های ساختار یافته (Structured Data): این نوع داده‌ها دارای ساختار مناسبی برای کلان داده‌ها هستند. این داده‌ها دارای طول و قالب مشخصی هستند و می‌توان به صورت منظم در پروژه‌های داده کاوی از آن‌ها استفاده کرد. 
•    دااده‌های نیمه ساختاریافته (Semi-Structured Data): این داده‌ها نیز به نوعی داده ساختاریافته محسوب می‌شوند با این تفاوت که با ساختار رسمی مدل داده‌های مرتبط و یا سایر اشکال جداول داده‌ها مطابقت ندارند. می‌توان چنین داده‌هایی را با انجام ذخیره‌سازی مناسب به داده‌های ساختار یافته تبدیل کرد. مثلا اطلاعاتی که از طریق یک ایمیل دریافت می‌کنید را اگر در یک فایل اکسل وارد کنید از یک داده نیمه ساختار یافته یک داده ساختاریافته می‌سازید. 
•    داده‌های بدون ساختار (Unstructured Data): بیشترین فراوانی داده‌ها در کسب و کار به این دسته تعلق دارد. منظور از بدون ساختار بودن داده‌ها این است که داده‌ها دارای یک ساختار داخلی هستند اما از طریق مدل‌های داده رایج تعریف نشده اند. مثلا فایل‌های تصویری یا فایل‌های صوتی از جمله داده‌های بدون ساختار محسوب می‌شوند. 

کاربرد کلان داده‌ها در کسب و کار

استفاده از کلان داده‌ها در کسب و کار می‌تواند بسیار کاربردی باشد، با توجه به اهمیت داده کاوی در کسب و کارهای مختلف که در بخش‌های قبلی به آن‌ها پرداخته شد وجود کلان داده‌ها نقش موثری در تصمیم گیری‌های راهبردی کسب و کار خواهد داشت. مهمترین فواید کاربرد کلان داده‌ها در کسب و کار را می‌توان به شرح زیر خلاصه کرد: 

- مدیریت ریسک 
کلان داده‌ها کمک می‌کنند تا ریسک‌های مالی به خوبی شناسایی شده و موارد آسیب‌زا بر تجارت غربالگری شوند. شناسایی همه خطرات و ریسک‌های مالی و یا احتمال حملات سایبری و هک شدن سازمان از جمله مواردی است که در مدیریت ریسک با کمک کلان داده‌ها و آنالیز آن‌ها به دست می‌آید. 

- ایجاد کمپین‌های متمرکز تبلیغاتی و بازاریابی
سازگارسازی کلان داده‌ها به کمک پلتفرم‌های خاص کمک می‌کند تا محصولاتی متناسب با نیاز مشتری و بازار ارائه شود. در واقع به جای هزینه کردن برای کمپین‌های تبلیغاتی یا بازاریابی ناموفق می‌توان از کلان داده‌ها به عنوان یک ابزار کمکی کاربردی برای تجزیه و تحلیل جامع روند فروش، اطلاعات مشتری و بازاریابی استفاده کرد. 

- افزایش بهره وری سازمان و دستیابی به فروش و در نتیجه سود بیشتر
وقتی همه چیز بر اساس اطلاعات آماری موجود، واقعی و هدفمند برنامه ریزی شود مطمئنا مسیرهای اشتباه شناسایی شده و با محدود کردن آن‌ها می‌توان به فروش و سود بیشتر امیدوار بود. 

- کاهش هزینه‌ها در بخش‌های مختلف
دستیابی به کلان داده‌ها کمک می‌کند تا موضوع هزینه‌های ثابت و متغیر در بخش‌های مختلف کسب و کار به شکل هدفمندتری مورد توجه قرار گیرد و در نتیجه بتوان بسیاری از هزینه‌های ناکارآمد را با توجه به تجزیه و تحلیل‌های موجود حذف کرد. 

- تصمیم گیری‌های آگاهانه و سریع
وقتی مدیریت اطلاعات بیشتر و جزئی‌تر از یک فرآیند را در اختیار داشته باشد می‌تواند با داده کاوی و تجزیه و تحلیل آماری با بینش وسیع‌تری تصمیم گیری کند. ضمن این که کشف الگوها و استفاده از ابزارهای داده کاوی کمک می‌کند که فرآیند تصمیم گیری‌ها به صورت آگاهانه‌تر و سریع‌تری صورت گیرد. در واقع توجه به همه عناصر داده کاوی و استفاده از ارتباط کلان داده‌ها و هوش مصنوعی باعث می‌شود که تصمیم گیری‌ها شکل آگاهانه‌تری به خود بگیرند. 

- توسعه محصولات و خط تولید
تجزیه و تحلیل یا داده کاوی کلان داده‌ها این امکان را برای صاحبان کسب و کار فراهم می‌کند که محصولات پرفروش را شناسایی کرده و یا در مورد نقاط ضعف و قوت محصولات موجود در بازار اطلاعات دقیق‌تری به دست آورند. از این داده‌ها می‌توان برای ارزیابی عملکرد محصولات استفاده کرد و در مورد این که یک محصول خاص تولید شود و یا تولید یک محصول متوقف گردد تصمیم گیری کرد. در واقع کلان داده‌ها و بررسی آن‌ها یک راه کلیدی برای رشد و خلاقیت در کسب و کار محسوب می‌شود. استفاده از کلان داده‌ها در کمک می‌کند تا راهبردهای تجاری، تکنیک‌های بازاریابی و فروش به خوبی تعیین گردد. 

- موفقیت در رقابت با سایر رقبا
وقتی یک کسب و کار با بینش عمیقی که به واسطه کلان داده‌ها و آنالیز آن‌ها به دست می‌آید در عرصه رقابت حضور داشته باشد مطمئنا در این مبارزه پیروز خواهد بود. تصمیم گیری ها، تولید، توزیع محصول بر اساس نیاز بازار و مشتری کمک می‌کند تا همواره در مسیری پر فروش و پرسود قدم برداشت.

مهمترین ویژگی‌های کلان داده‌ها

مشخصه‌ها و ویژگی‌های بیگ دیتا مجموعه‌ای پارامترهای مختلف را شامل می‌شود که رویکردهای مختلف تجزیه و تحلیل کلان داده‌ها را شرح می‌دهند. مهمترین ویژگی کلان داده‌ها عبارتند از: 
•    سرعت رشد داده‌ها
•    حجم داده‌ها
•    تنوع داده‌ها
•    ارزش داده‌ها
•    صحت داده‌ها
•    -اعتبار داده‌ها
•    نوسانات
•    نمایش

جمع‌بندی

باید پذیرفت که داده‌ها و تجزیه و تحلیل آن‌ها در هر کسب و کاری بیشترین تأثیر را بر روند توسعه کسب و کار خواهند داشت. استفاده از کلان داده‌ها و داده کاوی با استفاده از ابزار و تجهیزات هوشمند موجود می‌تواند در بهبود وضعیت بازار و همچنین موفقیت کسب و کارها نقش مهمی داشته باشد. در واقع هرچه فراوانی کلان داده‌ها بیشتر و جزئی‌تر بوده و فرآیند داده کاوی کامل‌تر باشد، نگرش و بینشی که در نتیجه تجزیه و تحلیل داده‌ها به دست می‌آید عمیق‌تر بوده و در نتیجه تصمیم گیری‌ها در رابطه با تولید، فروش، بازاریابی و… کاربردی‌تر و عملیاتی‌تر خواهد بود.